Πώς οι αρχαίοι αφρικανοί επιβίωσαν την κλιματική αλλαγή;

26 Ιουνίου 2025 13:24

Μια νέα επιστημονική μελέτη αποκαλύπτει πως οι αρχαίες αφρικανικές κοινωνίες κατάφεραν να επιβιώσουν από χιλιάδες χρόνια έντονων περιβαλλοντικών αλλαγών, όχι ακολουθώντας μία σταθερή στρατηγική, αλλά με ευέλικτη προσαρμογή και ποικιλία τρόπων επιβίωσης.

Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό One Earth, αναλύει στοιχεία που καλύπτουν όλη τη διάρκεια της ολόκαινος εποχής (περίπου 11.000 χρόνια) και δείχνει πως η διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων –γεωργία, κτηνοτροφία, ψάρεμα και συλλογή τροφής– αποτέλεσε τον πυρήνα της ανθεκτικότητας για τις κοινωνίες της Αφρικής.

Κατά την Αφρικανική Υγρή Περίοδο, μεγάλα τμήματα της ηπείρου έγιναν πιο υγρά, και στη συνέχεια ακολούθησε έντονη ξηρασία. Καθώς τα οικοσυστήματα άλλαζαν, οι άνθρωποι δεν παρέμειναν προσκολλημένοι σε έναν τρόπο ζωής. Συνδύαζαν τις δραστηριότητές τους με βάση το περιβάλλον: άλλοι στράφηκαν στη γεωργία, άλλοι στην κτηνοτροφία ή το ψάρεμα, δημιουργώντας ένα μωσαϊκό προσεγγίσεων.

Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε μια νέα μέθοδο που αναλύει ισότοπα (διαφορετικές μορφές στοιχείων) στα οστά και τα δόντια ανθρώπων και ζώων για να καταλάβει τι έτρωγαν. Έτσι, μπόρεσαν να εντοπίσουν τι είδους φυτά και ζώα κατανάλωναν – για παράδειγμα, αν βασίζονταν σε φυτά όπως το κεχρί και το σόργο (C4 φυτά) ή σε σιτηρά όπως το σιτάρι και το κριθάρι (C3 φυτά).

Μέσω στατιστικής ανάλυσης (clustering), κατηγοριοποίησαν παρόμοιες διατροφικές στρατηγικές και τις συνέδεσαν με αρχαιολογικά δεδομένα και γεωγραφικές πληροφορίες. Έτσι εντόπισαν δέκα βασικές μορφές διαβίωσης, οι οποίες διαφοροποιούνταν ανά περιοχή και εποχή.

Οι επιστήμονες καταλήγουν ότι η τοπική γνώση και η οικολογική προσαρμογή ήταν το κλειδί για την ανθεκτικότητα των κοινωνιών. Δεν υπήρχε ένα καθολικό μοντέλο επιβίωσης – κάθε κοινότητα προσαρμόστηκε στον δικό της περιβαλλοντικό και κοινωνικό πλαίσιο.

Όπως δήλωσε η επικεφαλής ερευνήτρια Leanne N. Phelps:

“Δεν βλέπουμε μια γραμμική πορεία προόδου, αλλά ένα πολύπλοκο μωσαϊκό στρατηγικών που διατήρησαν τις κοινότητες ζωντανές. Αυτό έχει πραγματικά μαθήματα για τα σημερινά διατροφικά συστήματα.”

Η μελέτη μας δείχνει ότι οι σύγχρονες λύσεις για την κλιματική κρίση δεν μπορούν να είναι καθολικές. Η επιτυχία βρίσκεται στις ευέλικτες, τοπικά προσαρμοσμένες στρατηγικές, που αξιοποιούν τη γνώση και τους πόρους κάθε περιοχής.

Αν θέλουμε να σχεδιάσουμε βιώσιμες λύσεις για την κλιματική αλλαγή, πρέπει να μάθουμε από το παρελθόν. Οι αρχαίοι Αφρικανοί δεν περίμεναν να τους σώσει κανείς – δημιούργησαν έξυπνα, ποικιλόμορφα μοντέλα ζωής, βασισμένα στο περιβάλλον τους.