Τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας, που βρέθηκαν στις σπηλιές του Κουμράν από Βεδουίνους βοσκούς τη δεκαετία του 1940, αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς θησαυρούς. Μέχρι σήμερα, η χρονολόγησή τους βασιζόταν κυρίως στην παλαιογραφία — τη μελέτη της γραφής τους. Ωστόσο, μια νέα επιστημονική έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο διεθνές περιοδικό PLoS ONE, στοχεύει να παρέχει πιο ακριβείς εκτιμήσεις ηλικίας, χρησιμοποιώντας καινοτόμες μεθόδους.

Τα χειρόγραφα ανακαλύφθηκαν στις σπηλιές κοντά στο αρχαίο χωριό Κουμράν, βόρεια της Νεκράς Θάλασσας, στις δεκαετίες του 1940. Πρόκειται για περίπου 900 αρχαία κείμενα, γραμμένα κυρίως στα εβραϊκά, αλλά και στα αραμαϊκά και ελληνικά. Η παραδοσιακή χρονολόγηση τους βασιζόταν στην παλαιογραφία, δηλαδή στην ανάλυση των γραφικών χαρακτηριστικών της γραφής τους, που όμως είναι μια υποκειμενική μέθοδος και εξαρτάται από την εμπειρία του μελετητή.

Μια ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Γκρόνινγκεν ανέπτυξε το εργαλείο Enoch, που συνδυάζει:

• Τη ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα-14 σε 24 δείγματα χειρογράφων,
• Ανάλυση γραφής με μηχανική μάθηση και τεχνητή νοημοσύνη.

Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στη σύγκριση γεωμετρικών και μορφολογικών χαρακτηριστικών της γραφής, αποκαλύπτοντας κρυφά μοτίβα και σχέσεις που είναι αδύνατο να δει το ανθρώπινο μάτι.

Η ανάλυση με το Enoch αποκάλυψε ότι πολλά από τα χειρόγραφα είναι πιθανόν παλαιότερα από ό,τι πιστεύαμε. Συγκεκριμένα:

• Η ανάπτυξη των γραφών «Χασμονείων» και «Ηρωδιανών» ίσως ξεκίνησε ήδη από τον 2ο αιώνα π.Χ., πολύ νωρίτερα από τις παραδοσιακές εκτιμήσεις.
• Αποσπάσματα από το Βιβλίο του Δανιήλ και τον Εκκλησιαστή φαίνεται να χρονολογούνται στον 3ο αιώνα π.Χ., ενισχύοντας την άποψη ότι δεν συντέθηκαν από βασιλικές μορφές όπως ο Σολομώντας, αλλά από ανώνυμους συγγραφείς της εποχής.

Το εργαλείο Enoch φέρνει επανάσταση στη μελέτη των αρχαίων χειρογράφων, προσφέροντας μια πιο αντικειμενική και αξιόπιστη μέθοδο χρονολόγησης. Αυτή η τεχνολογία μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες ιστορικές συλλογές χειρογράφων, βοηθώντας τους επιστήμονες να ανασυνθέσουν καλύτερα την εξέλιξη των πολιτισμών και των ιδεών.