Στα βάθη του τροπικού δάσους του Αμαζονίου στη βόρεια Βραζιλία, στο απομονωμένο Ituna/Itata, αρχαιολογικά ευρήματα όπως κεραμικά αγγεία και όστρακα χελωνών συνεχίζουν να φανερώνουν την πιθανή ύπαρξη “ανιχνευόμενων” ή “ανεπαφών” ιθαγενών κοινοτήτων.

Οι μαρτυρίες των γειτονικών φυλών, όπως αυτή του πρεσβύτερου Takamyi Asurini από το χωριό Ita’aka, ενισχύουν την πεποίθηση ότι κάπου μέσα στο αδιαπέραστο δάσος ζουν άνθρωποι που αποφεύγουν κάθε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο. Ο ίδιος περιγράφει πως είδε ένα παιδί και φέρει ουλή από βέλος, υποστηρίζοντας πως προήλθε από μέλος της άγνωστης αυτής φυλής.

Παρότι αυτές οι ενδείξεις δεν επαρκούν για την επίσημη αναγνώριση της παρουσίας ανεπαφών ιθαγενών, η περιοχή έχει λάβει προσωρινό καθεστώς προστασίας, για να αποτραπούν εισβολές από μεταλλωρύχους, υλοτόμους και κτηνοτρόφους.

Η προστασία του Ituna/Itata υπήρξε αμφιλεγόμενη, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ζαΐρ Μπολσονάρου (Jair Bolsonaro), ο οποίος ενίσχυσε την αγροτική βιομηχανία και άφησε πολλές περιοχές εκτεθειμένες στην αποψίλωση.

Η κυβέρνηση του Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα (Luiz Inacio Lula da Silva) επανέφερε την προστασία, όμως οι ζημιές είναι εμφανείς – μεγάλες εκτάσεις δάσους έχουν αντικατασταθεί από καμένη γη.

Ο Οργανισμός για τους Ιθαγενείς Λαούς της Βραζιλίας (Funai) καλείται πλέον να αποδείξει με απτά στοιχεία την ύπαρξη αυτών των φυλών, χωρίς όμως να επιτρέπεται η άμεση επαφή – η οποία θα μπορούσε να είναι θανατηφόρα για τους απομονωμένους πληθυσμούς, λόγω έλλειψης ανοσίας σε κοινές ασθένειες.

«Η Πολιτεία απαιτεί “επιστημονικές αποδείξεις”, αλλά εμείς αντιλαμβανόμαστε την παρουσία τους μέσα από τους ήχους, τις μυρωδιές και τις αχνές κινήσεις μέσα στο δάσος», δηλώνει η ακτιβίστρια Mita Xipaya.

Σύμφωνα με τον Toya Manchineri, συντονιστή της COIAB (Συντονιστικό Όργανο Ιθαγενικών Οργανώσεων του Αμαζονίου), «δεν είναι μόνο θέμα προστασίας του δάσους, αλλά και των ανθρώπων που το κρατούν ζωντανό».

Η Βραζιλία αναμένεται να φιλοξενήσει τη διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα COP30 τον Νοέμβριο, στην πόλη Μπελέμ, με τον Λούλα να θέτει την προστασία του Αμαζονίου στο επίκεντρο της παγκόσμιας περιβαλλοντικής στρατηγικής.

Η περίπτωση του Ituna/Itata δεν είναι απλώς ένα ζήτημα γεωγραφικό ή πολιτικό. Είναι ένα κάλεσμα για σεβασμό στις ζωές, στον πολιτισμό και στο δάσος – πριν είναι αργά.